skip to Main Content

“Ditari i Evës” nga Mark Tuein

003
Pjesa parë
E shtunë
Jam gati një ditëshe; erdha dje. Të paktën kështu më duket dhe kështu duhet të jetë; nëse ka ekzistuar një ditë para së djeshmes, unë nuk isha këtu ndryshe do ta kisha mbajtur mend. Mund edhe të ketë ndodhur dhe unë nuk e kam vënë re. Shumë mirë! Që sot e tutje do të jem shumë e vëmendshme dhe do të mbaj shënime. Në fakt, do të jetë më mirë të filloj që tani që mos të më ngatërrohen gjërat; instinkti më thotë se këto detaje do të jetë të rëndësishme për historianët në të ardhmen.
Ndihem si një eksperiment, tamam si një eksperiment. Do të ishte e pamundur që një person të ndihej kështu si unë, ndaj jam e bindur se nuk mund të jem tjetër veçse një eksperiment, asgjë më shumë.
Por, nëse jam një eksperiment, a jam i plotë? Jo, mendoj se jo. Mendoj se unë jam pjesa kryesore e eksperimentit. Si e tillë, do jetë i sigurt pozicioni im, apo duhet të jem syçelët e të merrem me këtë çështje? Kjo e dyta, me shumë mundësi. Diçka më thotë se vigjilenca e përjetshme është çmimi i epërsisë. (Kjo ishte goxha shprehje, besoj, për dikë kaq të ri në moshë).
Gjithçka duket më mirë sot sesa dje. Në nxitim e sipër për të përfunduar të djeshmen, malet mbetën si të shkretuar dhe fushat me mbeturina, aq sa pamja ishte shqetësuese. Veprat e bukura të artit nuk duhen bërë me nxitim dhe kjo botë e re e madhështore është padyshim një vepër arti. Pavarësisht kohës së shkurtër është gati mrekullisht perfekte.
Në disa vende ka shumë yje, në disa të tjera jo, por kjo gjë mund të rregullohet.
Mbrëmë Hëna u zhduk. Një humbje e madhe. Më thyhet zemra kur e mendoj. Mes ornamenteve dhe dekorimeve nuk gjej asgjë që të krahasohet me bukurinë e saj. Duhej të ishte lidhur më mirë. Sikur ta merrnim dot mbrapsht… Por, sigurisht, nuk dihet se ku shkoi. Përveç kësaj, kushdo ta gjejë me siguri do ta fshehë. E di mirë se të njëjtën gjë do të bëja edhe vetë. Besoj se mund të jem e sinqertë në çdo gjë, por tashmë e kam kuptuar se thelbi i natyrës sime është dashuria për të bukurën, pasioni për të bukurën dhe nuk do të ishte e sigurt të më besohej hëna e dikujt tjetër. Po ta gjeja ditën, mbase do ta ktheja Hënën nga frika mos më shihte kush, por në errësirë jam e sigurt se do të gjeja ndonjë justifikim për të mos thënë asgjë në lidhje me të.
E dua Hënën, është kaq e bukur, kaq romantike! Do të doja të kisha pesë ose gjashtë Hëna dhe nuk do të lodhesha kurrë duke i parë.
Edhe yjet janë të bukur. Sikur të kisha ca t’i vija nëpër flokë! Por mendoj se nuk do mundem kurrë. Nuk do ta besoni se sa larg që janë! Mbrëmë, kur u shfaqën për herë të parë, u mundova të rrëzoja ca me një shkop, por nuk i arrita dot. U habita. Pastaj provova t’i gjuaja me plisa, gjuajta sa u lodha, por nuk rrëzova dot asnjë. Mbase ngaqë jam mëngjarashe dhe nuk gjuaj dot mirë…
Pjesa e dytë
Qava pak, ç’ka është normale, besoj, për moshën time. Kur u qetësova, mora një shportë dhe u nisa drejt skajit më të largët, atje ku yjet ishin kaq afër tokës sa mund t’i kapja me dorë. Në këtë mënyrë do të mund t’i mblidhja me kujdes që të mos thyheshin.
Por ishte më larg nga ç’e mendova, kështu që m’u desh të hiqja dorë. Isha kaq e lodhur sa s’mund të hidhja asnjë hap tjetër. Përveç kësaj, këmbët më ishin bërë copë.
Nuk mundesha as të kthehesha në shtëpi; ishte shumë larg dhe moti po ftohej. Por gjeta disa tigra dhe u rehatova mes tyre; ishin kaq të lezetshëm dhe fryma u vinte erë e mirë sepse jetonin mes luleshtrydheve. Nuk kisha parë asnjëherë ndonjë tigër, por i njoha menjëherë nga vijat në lëkurë. Nëse do të kisha një lëkurë të tillë do të kisha bërë një fustan të bukur!  
 Sot i perceptoj më qartë distancat. Isha kaq e paduruar për të kapur çdo gjë të bukur sa marramendthi nisesha për ta rrëmbyer, ndonjëherë edhe kur ishte shumë larg…
 Dje pasdite ndoqa eksperimentin tjetër; e ndoqa nga larg për të parë se për çfarë mund të jetë. Mendoj se është një burrë. Nuk kam parë kurrë ndonjë burrë, por mendoj se ashtu dukej, jam e sigurt që është i tillë. Kuptova se për të jam kurioze më shumë sesa për çdo zvarranik tjetër. Gjithmonë nëse është zvarranik, çka besoj se është e logjikshme pasi ka flokë të pistë e sy blu; vjen i hollë në fund si një karotë dhe kur ngrihet duket sikur ndahet si vinç. Prandaj mendoj se është zvarranik, megjithatë mund të jetë thjesht arkitekturë.
Në fillim kisha frikë prej tij dhe vrapoja sa herë që kthehej, meqë mendoja se mund të më ndiqte. Por pak nga pak kuptova se ai thjesht mundohej të largohej prej meje. Kështu që, pasi më kaloi ndrojtja, nisa ta ndiqja unë për orë të tëra, çka e bëri nervoz dhe të pakënaqur. Në fund, i shqetësuar u ngjit në një pemë. Prita ca, pastaj hoqa dorë dhe shkova në shtëpi.
 Sot, e njëjta gjë: e bëra përsëri të hipte në pemë!
Pjesa e tretë
E diel.
Është akoma aje lart, duke pushuar. Ka bërë hile: nuk është e diela, por e shtuna dita e pushimit. Më duket se interesi i vetëm i kësaj krijese është të pushojë. Kaq shumë pushim do të më lodhte. Në fakt, unë lodhem duke ndenjur kot e duke vështruar pemën ku ka hipur.
 
Mbrëmë kthyen Hënën. Isha kaq e lumtur! U treguan të ndershëm që e kthyen. Më vonë, Hëna rrëshqiti ngadalë dhe ra përsëri, por nuk u shqetësova shumë; për sa kohë kam fqinjë bujarë ata do ta kthejnë përsëri.  
Sa do të doja të bëja diçka për t’u shprehur mirënjohjen time! Do të doja shumë t’u dërgoja ca yje, meqë kemi më shumë se ç’na duhen. Unë kam, dua të them, se, me ç’shoh, zvarranikut nuk i bie shumë ndërmend për ta.
Përveçse nuk ka shije, s’është as i sjellshëm. Kur shkova mbrëmë ta shihja, kishte zbritur dhe mundohej të kapte peshqit e vegjël që luajnë në pellg. M’u desh ta gjuaja me plisa që të ngjitej sërish në pemë. Pyes veten nëse ky është qëllimi i ekzistencës së tij. A ka zemër ajo krijesë? Nuk ka ndopak dhembshuri për ato krijesa të vockla?  Mos vallë është krijuar e dizenjuar pikërisht për këto punë të liga e hileqare? Një nga plisat e kapi në vesh dhe e dëgjova që foli. U drodha nga gëzimi. Ishte hera e parë që dëgjova fjalë, përveç të mijave. Nuk i kuptova fjalët, por m’u dukën shprehëse.
Kur zbulova se mund të fliste m’u zgjua interesi për të, sepse unë dashuroj të flas; flas gjithë ditën, madje edhe në gjumë. Nëse do të kisha dikë për të folur do të bëhesha edhe më interesante….
Pjesa e Katërt
E mërkurë
Kemi filluar të merremi vesh dhe dalëngadalë po njihemi me njëri-tjetrin. Ai nuk përpiqet më të më shmanget, çka është shenjë e mirë, që tregon se i pëlqen të më ketë pranë. Jam e kënaqur dhe mundohem t’i jem e dobishme në çdo mënyrë, kështu do ta shtojë kujdesin ndaj meje.
Gjatë dy ditëve të fundit, p.sh, e kam bërë unë gjithë punën me emërtimet. Duket që është një lehtësim i madh për të. Nuk ia thotë shumë për këto gjëra, nuk ka dhunti. Nuk mund të mendojë për asnjë emër, por unë nuk i bie në sy se e kam kuptuar këtë mangësi të tij. Sa herë shohim ndonjë krijesë të re, unë i vë emër para se ai të vihet në siklet. Në këtë mënyrë e kam shpëtuar sa e sa herë.
Unë nuk kam defekte të tilla. Sapo e shoh një kafshë e di në moment se çfarë është; më del menjëherë emri i saktë, sikur frymëzohem nga diçka pasi jam e sigurt që gjysmë minute më parë nuk e kam ditur. Duket sikur i njoh kafshët nga hija e tyre apo nga mënyra se si lëvizin.
Një shpend që pamë një ditë e mori për mace të egër – e pashë në sytë e tij. Por e shpëtova dhe u tregova e kujdesshme që mos t’i lëndoja krenarinë. Fola në mënyrë tejet natyrale dhe jo sikur po i jepja informacion. Edhe pse u duk pak i lënduar se, ndryshe nga ai, unë e njihja atë krijesë, ishte e dukshme që më admironte. Shpirti m’u mbush me kënaqësi dhe nuk mund të mendoja për gjë tjetër para se të flija.
Sa pak duhet për të na bërë të lumtur kur mendojmë se e meritojmë!
Pjesa e pestë
E enjte
Brenga ime e parë. Dje më shmangu dhe dukej sikur shpresonte që mos t’i flisja. Nuk më besohej. Mendoja se kishte ndonjë gjë që nuk shkonte. Më pëlqente kaq shumë të rrija me të, ta dëgjoja të fliste, si mund të tregohej i pasjellshëm me mua që nuk kisha bërë asgjë të keqe? E pafuqishme, u largova dhe u ula në vendin ku e pashë për herë të parë mëngjesin që u krijuam, kur nuk e dija çfarë ishte dhe isha indiferente ndaj tij. Por tani dukej një vend i zymtë, që nuk më thoshte gjë për të. Zemra m’u mbush me trishtim.
Nuk e kuptoja mirë këtë ndjenjë të re, nuk e kisha përjetuar më parë.
 
Por kur nata ra, nuk po e duroja dot më vetminë dhe shkova te streha e re që ai e kishte ndërtuar për ta pyetur se ku kisha gabuar dhe në ç’mënyrë mund ta ndreqja.
Por ai më nxori jashtë në shi. Ishte brenga ime e parë!
Pjesa e gjashtë
E diel
Sot po tregohet i dashur dhe jam e lumtur, por kalova ca ditë të vështira. Mundohem të mos i mendoj shumë.
U mundova t’i merrja ca nga ato mollët, por nuk  po mësoj dot të gjuaj drejt. Nuk ia arrita, gjithsesi vetëm mendimi i mirë sikur e kënaqi.
Mollët janë të ndaluara dhe ai thotë se do lëndohem.
Pjesa e shtatë
Edhe pse flet fare pak, ka një fjalor të konsiderueshëm. Këtë mëngjes, për habi, përdori një fjalë të mirë. E kuptoi edhe vetë këtë, sepse e përdori të njëjtën fjalë në dy raste të tjera më pas. Është shenjë e mirë, që tregon se ka aftësi perceptuese që mund të kultivohet, me pak punë.  
Ku e gjeti atë fjalë? Unë nuk mbaj mend ta kem përdorur ndonjëherë.
Atij nuk i interesoi shumë emri im. U mundova ta fshehja zhgënjimin, por mesa duket nuk ia arrita qëllimit.  U largova drejt moçalit. U ula në anë të tij dhe futa këmbët në ujë. Atje shkoj sa herë kam nevojë për shoqëri, për dikë që ta shoh e me të cilin të flas. Vetëm ai trup i bukur i pasqyruar në ujë nuk mjafton, por të paktën nuk jam vetëm fare. Ajo flet kur i flas; kur jam e trishtuar, edhe ajo është e trishtuar. Më mbështet gjithmonë, duke më thënë: “Mos ji e trishtuar, vajzë e mjerë! Do të jem unë mikja jote”. Është një mike e mirë, mikja ime e vetme: është motra ime. 
Pjesa e tetë

E martë
Vendosa në tokë një shkop të thatë dhe u mundova t’i hapja një vrimë me anë të një shkopi tjetër; ishte thjesht një projekt që kisha nisur. Por shpejt u frikësova. Një shtresë e hollë, rozë në kaltëroshe, doli nga vrima. Lashë gjithçka dhe vrapova. Mendova mos ishte ndonjë fantazmë dhe u frikësova. Ktheva kokën pas. Nuk po më ndiqte. U mbështeta pas një shkëmbi që të pushoja pak dhe të qetësoja gjunjët që po më dridheshin. Më pas u zvarrita, me kujdes, e gatshme të vrapoja në çdo rast. Kur u afrova, pashë që fantazma kishte ikur, duke lënë pas vetëm një dorë pluhuri rozë.
E preka pluhurin me gisht dhe e tërhoqa menjëherë; ishte një dhembje therëse. Por pastaj m’u shtua kurioziteti dhe nisa ta vëzhgoja me imtësi.

Isha kurioze të dija çfarë ishte pluhuri rozë. Kur papritur, emri i tij më erdhi ndër mend edhe pse nuk e kisha dëgjuar asnjëherë më parë: Zjarr! Isha kaq e sigurt dhe pa hezitim e quajta zjarr.

 Pjesa e nëntë
Zjarr… Kisha krijuar diçka që nuk e dija që ekzistonte; i kisha shtuar botës një të mirë të re. U ndjeva krenare për veten. Për një moment vendosa të shkoja tek ai dhe t’ia thosha, por u mendova pak; atij gjithsesi nuk do t’i bënte përshtypje. Do të pyeste se për çfarë shërben dhe çfarë përgjigje t’i jap? Me ç’di unë, zjarri nuk shërben për gjë, është thjesht i bukur, kaq i bukur!
 061
Pjesa e dhjetë
Mblodha një grusht nga pluhuri rozë dhe e hodha mbi një grumbull shkarpash, me synimin për t’i marrë me vete që të luaja me zjarrin. Por filloi të frynte një puhizë e lehtë, që përhapi pluhurin e ngrohtë. U tërhoqa me vrull dhe u rrëzova. Më pas u ngrita dhe nisa të vrapoja. Kur ktheva kokën, pashë që fantazma blu po zmadhohej dhe po përhapej si re. Menjëherë e gjeta emrin: ishte tym.
Mes tymit pashë ca si vija të verdheme në të kuqe, të cilat i quajta flakë. Dhe kisha të drejtë, deri atëherë nuk ishte parë ndonjëherë flakë. Flakët u ngjitën lart duke përpirë degët e pemëve. Nisa të përplasja duart nga gëzimi; ishte kaq bukur, e mrekullueshme!
 
Ai erdhi me vrap. Pastaj ndaloi, ia nguli sytë zjarrit dhe nuk foli për minuta të tëra. Pastaj më pyeti se çfarë ishte. Duhej t’i përgjigjesha, kështu që i thashë se quhej zjarr. Nuk kishte pse të mërzitej, tek e fundit nuk ishte faji im që ai nuk e dinte. Pas një momenti heshtje më pyeti sërish:
-Si erdhi këtu?
Një tjetër pyetje e drejtpërdrejtë së cilës duhej t’i përgjigjesha.
-E bëra unë, – i thashë.
Zjarri vazhdonte të shpërndahej. Ai shkoi buzë vendit të djegur, pa poshtë dhe pyeti sërish:
-Po këto çfarë janë?
-Thëngjij,- ia ktheva.
Mori në dorë një që ta vëzhgonte, por ndryshoi mendje dhe e la. Pastaj iku. Përfundimisht, asgjë nuk i intereson. Ndërsa mua po. Zjarri është kaq i bukur! Jam e sigurt se një ditë do të jetë edhe i dobishëm.
 epremte
Pjesa e njëmbëdhjetë
E premte:
Të hënën në mbrëmje e pashë sërish, por vetëm për një moment. Po shpresoja se do të më përgëzonte për punën e mirë që kisha bërë duke rregulluar vendin; kisha punuar shumë dhe isha lodhur. Por ai nuk dukej i kënaqur. Në fakt, u kthye dhe më la vetëm. Ishte gjithmonë i pakënaqur për ndonjë gjë.
Një herë u përpoqa ta bindja që të mos shkonte nga ujëvarat. Zjarri bëri që të zbuloja një ndjenjë të re dhe krejt të ndryshme nga dashuria, pikëllimi dhe ca të tjera që i kisha zbuluar: frika. Është e tmerrshme! Sikur të mos e kisha zbuluar! Më vret lumturinë dhe më bën të dridhem e të më shkojnë mornica në të gjithë trupin. Prandaj përpiqesha ta ndaloja. Por ai nuk më dëgjon, sepse nuk e ka zbuluar ende frikën, ndaj nuk mund të kuptojë.
Pjesa e dymbëdhjetë
E premte: Kisha nevojë për shoqëri, kështu që u miqësova me kafshët. Ato janë kaq të bukura; të buzëqeshin dhe lëvizin bishtin kur u flet; nuk të bëjnë kurrë të ndihesh sikur po u ndërhyn. Mendoj se kafshët janë perfekte. Gjithë këto ditë kemi kaluar shumë mirë dhe mbi të gjitha nuk jam ndierë e vetmuar. Në çdo kohë kam një mori kafshësh rreth vetes, aq shumë sa nuk i numëroj dot. Bashkë kemi bërë ekskursione dhe kam parë gjithë botën; besoj se jam udhëtari i parë… dhe i vetmi. Kur marshojmë bashkë, hipi mbi ndonjë tigër ose leopard sepse janë kaq të butë dhe të rehatshëm dhe mbi të gjitha janë kaq të bukur. Zogjtë dhe kafshët janë miqësorë me njëri-tjetrin. Ata më flasin, por duhet të jetë ndonjë gjuhë e huaj sepse nuk kuptoj asnjë fjalë nga ato që më thonë. Megjithatë, ato më kuptojnë kur u kthej përgjigje, sidomos qeni dhe elefanti. Më vjen turp! Kafshët janë më të zgjuara se unë.
 Kam mësuar shumë gjëra dhe tani jam e edukuar, por në fillim isha komplet injorante. Tani jo më, sepse kam mësuar të eksperimentoj; është më mirë t’i provosh gjërat duke i eksperimentuar. Disa gjëra nuk i zbulon dot, por nuk mund ta dish një gjë të tillë thjesht duke supozuar. Jo, duhet të bësh durim dhe me këmbëngulje të eksperimentosh deri sa të kuptosh se nuk mund të zbulosh diçka. Është një gjë e këndshme, e bën botën më interesante. Nëse nuk do të kishte ndonjë gjë për të zbuluar bota do të ishte e mërzitshme. Të përpiqesh të gjesh diçka dhe të dështosh është po aq interesante sa e kundërta. Duke eksperimentuar zbulova se druri mund të notojë, ashtu si gjethet e pendët dhe shumë gjëra të tjera. Kështu që mendova se edhe gurët patjetër që duhet të notojnë. Por në momentin që e provova dhe zbulova të kundërtën u trishtova. Kur t’i kem zbuluar të gjitha nuk do të mbetet më asgjë që të më entuziazmojë…
Pjesa e trembëdhjetë
ditari i eves
Në fillim nuk e kuptoja arsyen e krijimit tim. Tani e di që qëllimi i ekzistencës time është të kërkoj sekretet e kësaj bote të mrekullueshme, të jem e lumtur dhe t’i falënderohem krijuesit. Mendoj se ka edhe shumë gjëra të tjera për të mësuar. Të paktën kështu shpresoj. Duke mos u nxituar shumë besoj se do të më duhen edhe ca javë.
Nëse lëshoj një pendë ajo lëviz në ajër aq shumë sa pas pak nuk e shoh më, por nëse gjuaj një gur ai bie sërish në tokë. E kam provuar me durim, por gjithmonë i njëjti rezultat. Nuk e kuptoj pse. Mbase është një iluzion optik. Nuk jam shumë e sigurt nëse iluzion është penda ose guri, nuk e provoj dot. Unë thjesht mund të tregoj se një nga të dy është fals dhe zgjedhja pastaj është individuale.
Pjesa e katëmbëdhjetë
Kundroj yjet dhe e di se nuk do të zgjasin përgjithmonë. Në fakt, kam parë që disa prej tyre janë zbehur dhe lëshuar nëpër qiell. Nëse shuhet njëri prej tyre i bie që mund të shuhen të gjithë, madje në të njëjtën kohë. Ai moment do të vijë, e di. Mendoj të ulem çdo natë dhe të vështroj yjet për aq kohë sa do të mundem të rri zgjuar, kështu do t’i fiksoj ato fusha të shndritshme në kujtesë dhe kur të zhduken do të mund t’i kthej, akoma më të shkëlqyeshëm, në qiellin e zi.
(Përgatiti në shqip: Elona Qose)